Telefoonnummer Solis(0570) 698 298

Kom uit die stoel!

Maandag 30 november 2015

Er is een flink aantal bewijzen dat zitten de gezondheid van ouderen niet ten goede komt, aldus Prof. Dr. Ir. Marjolein Visser. Veel zitten bij ouderen moeten we wel degelijk serieus nemen én actief aanpakken. Daarbij is ieders hulp nodig – mantelzorgers, zorgprofessionals, managers van woonzorgcentra en iedereen die betrokken is bij het gezondheidsbeleid van ouderen.

Column door Prof. Dr. Ir. Marjolein Visser, Hoogleraar Gezond ouder worden, met speciale aandacht voor voeding en klinische diëtetiek op uitnodiging van NISB (26/11/15).

Onlangs is een artikel gepubliceerd over recent uitgevoerd onderzoek door de Vrije Universiteit Amsterdam. Het onderzoek is uitgevoerd binnen de Longitudinal Aging Study Amsterdam, een studie waarin we een grote groep ouderen al sinds 1992 volgen tijdens het proces van ouder worden. Het onderzoek laat zien dat ouderen die meer zitten eerder overlijden.

Nu zijn ouderen die veel zitten misschien een specifieke groep. Mogelijk zijn ze ouder, hebben zij meer ziekten of ernstigere ziekten, of hebben zij meer lichamelijke beperkingen waardoor ze moeilijker (of helemaal niet) uit de stoel kunnen komen. Als de ouderen die veel zitten ouder en zieker zijn, is het natuurlijk logisch dat zij eerder zullen overlijden. Met andere woorden, is het zitten zèlf nu zo slecht, of hebben de veel-zitters bepaalde kenmerken waardoor ze eerder overlijden?

Met extra analyses kunnen we onderzoeken of het nu het zitten zelf is, of die andere kenmerken. We hebben bijvoorbeeld de analyses nog een keer uitgevoerd, maar iedereen die niet zelfstandig kon bewegen (dat wil zeggen, ze konden een looptest van 4 meter niet zelfstandig uitvoeren) uitgesloten van het onderzoek. Nog steeds bleek veel zitten slecht. Ook hebben we in de analyses rekening gehouden met allerlei kenmerken van de ouderen, zoals leeftijd, lichaamsgewicht, rook- en beweeggedrag, chronische ziekten, cognitief functioneren en depressieve symptomen. Nog steeds bleef de relatie tussen veel zitten en sterfte overeind. Het lijkt dus ècht het zitten zelf te zijn, wat slecht voor de ouderen is.

Als onderzoeker gaan we vervolgens op zoek naar biologische verklaringen voor de vroegtijdig sterfte. Wat gebeurt er in het lichaam bij veel zitten? Dat is getest bij jongvolwassenen, die gedurende 8-10 uren achter elkaar moesten blijven zitten. Een andere groep moest ook zo lang zitten, maar mocht elk half uur een minuutje gaan staan. Weer een andere groep moest ook zo lang zitten, maar mocht elk half uur een minuutje wandelen. De langdurige zitters zonder pauze waren het slechts af. In het bloed vonden de onderzoekers een hogere concentratie stoffen die betrokken zijn bij de bloedstolling (denk aan de trombosebenen in het vliegtuig), een hogere concentratie bloedsuikers (die een verhoogd risico op suikerziekte geven) en een hogere concentratie van allerlei ontstekingsfactoren (die een verhoogd risico geven op spierafbraak en hart- en vaatziekten). De controlegroep die af en toe mocht wandelen was het beste af. Hiermee lijkt aangetoond dat het langdurig zitten veranderingen in het lijf teweeg brengt die het risico op ziekten en aandoeningen verhogen. Met andere woorden, veel zitten maakt het lijf uiteindelijk ziek.

Bij ouderen is er mogelijk nog een belangrijk mechanisme waardoor veel zitten slecht is. Tijdens het zitten zijn bijna alle grote spiergroepen in rust. En rust is erg slecht voor spieren. Bodybuilders weten dat maar al te goed. Zij dagen hun spieren elke dag uit door steeds iets zwaardere gewichten te gebruiken en de bewegingen steeds iets vaker uit te voeren. Daarmee worden spieren sterker en nemen ze toe in massa. Tijdens het zitten worden spieren niet uitgedaagd, de spierkracht en de spiermassa nemen af. Dit proces vindt helaas bij normale veroudering al plaats en wordt dus nog eens versterkt door veel zitten. Verlies van spierkracht betekent meer problemen om trap te lopen, te wandelen, en uiteindelijk niet meer in staat zijn om uit een stoel op te staan. Verlies van spierkracht betekent een hogere kans op vallen en botbreuken, zoals een heupfractuur, en een verhoogde kans op overlijden door allerlei complicaties.

Er is dus een flink aantal bewijzen dat het zitten zèlf gevaarlijk is voor ouderen. Veel zitten bij ouderen moeten we dus wel degelijk serieus nemen. En actief aanpakken. Daarbij is ieders hulp nodig – mantelzorgers, zorgprofessionals, managers van woonzorgcentra en iedereen die betrokken is bij het gezondheidsbeleid van ouderen (lokaal en nationaal).
 
Prof. Dr. Ir. Marjolein Visser Hoogleraar Gezond ouder worden,
met speciale aandacht voor voeding en klinische dietetiek 

Afdeling Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit & Afdeling Interne Geneeskunde, sectie Voedingswetenschappen en Diëtetiek, VU medisch centrum, Amsterdam.
 

Deel dit nieuwsbericht: